Słowem wstępu
Wielu początkujących astronomów zadaje sobie pytanie, jaki przyrząd obserwacyjny wybrać na swój pierwszy teleskop. Ilość konstrukcji dostępnych na rynku potrafi przytłoczyć tak zastosowaniem, jak i ilością. Mamy nadzieję, że niniejszy wpis pomoże jednak w doborze odpowiedniego instrumentu.
Pierwszy teleskop, czyli jaki?
Zanim jednak znajdziemy teleskop odpowiedni dla siebie, musimy odpowiedzieć sobie na szereg pytań, które ułatwią nam podjęcie wyboru
- Gdzie zamierzamy trzymać teleskop? W ogrodzie, czy na balkonie?
- Jak bardzo mobilny ma być nasz teleskop? Czy ma stać w jednym miejscu, czy będzie (dosłownie) latał z nami na wakacje?
- Co zamierzamy obserwować? Odległe mgławice i galaktyki? Obiekty Układu Słonecznego? A może wszystko?
Ważniejsze pojęcia
Zapoznajmy się również z kilkoma terminami, które będą się nieustannie przewijać w opisach technicznych teleskopów
Jeden z dwóch najważniejszych parametrów definiujących moc naszego teleskopu. Jest to nic innego jak średnica naszego przyrządu (soczewki lub lustra), mierzona w milimetrach bądź calach. To z niej wynika maksymalne użyteczne powiększenie, jakie osiągnie nasz teleskop. Generalnie przyjmuje się, ze te jest równe dwukrotności naszej apertury w milimetrach. Przykładowo, jeżeli lustro naszego teleskopu ma średnicę 200 mm, maksymalne użyteczne powiększenie to 400x.
Drugi z najważniejszych parametrów. W skrócie wpływa on na to, jak duże powiększenie możemy uzyskać. Powiększenie dla obserwowanego obiektu zawsze jest równe ogniskowej teleskopu podzielonej przez ogniskową okularu, którego używamy. Przykładowo, dla teleskopu o lustrze 200 mm i ogniskowej 2000 mm, maksymalne użyteczne powiększenie uzyskamy z okularem o ogniskowej 5 mm.
Fachowo jest to stosunek średnicy do ogniskowej. Przykładowo, teleskop o średnicy 200 mm i ogniskowej 2000 mm będzie dysponował światłosiłą rzędu 1⁄10. W praktyce jednak astronomowie odwracają tę liczbę, oznaczając ją f/10 (tak, jest to zapożyczenie z fotografii 
). Światłosiła jest zdolnością teleskopu do zbierania światła w czasie. Przykładowo więc, teleskop o średnicy 200 mm i ogniskowej 1200 mm będzie dawał jaśniejszy obraz niż teleskop o tej samej średnicy, ale ogniskowej 2000 mm przy użyciu tego samego okularu.
Dostępny w paru wariantach, z czego najczęstsze to: paralaktyczny (równikowy), azymutalny oraz Dobsona. Ten pierwszy pozwala, po ustawieniu na biegun, na śledzenie pozornego ruchu ciał niebieskich na nieboskłonie przy obrocie tylko w jednej osi. W prostych słowach po właściwym ustawieniu można łatwo śledzić ruch gwiazd lub planet kręcąc tylko jednym pokrętłem. Ponieważ jest on przeznaczony dla bardziej zaawansowanych użytkowników, skupimy się dziś na dwóch pozostałych, które opierają się na kręceniu teleskopem w lewo i w prawo, oraz podnoszeniu jego tuby w górę i w dół.
Skoro już wiemy, co dokładnie i gdzie chcemy obserwować, oraz zaznajomiliśmy się ważnymi pojęciami, przejdźmy do naszych propozycji teleskopów dla astroamatorów.
Teleskop dla początkującego
Teleskop duży, czyli ogrodowy
Jeżeli dysponujemy odpowiednio dużą przestrzenią oraz „niezabudowanym” niebem, najlepszym wyborem będzie klasyczny teleskop zwierciadlany (Newtona). W tej klasie idealną propozycją będzie ośmiocalowy Sky-Watcher na montażu Dobsona. Przy średnicy 200 mm oraz ogniskowej 1200 mm, stanowi nie tylko idealny punkt wejścia do tego hobby, ale również duże pole do dalszego rozwoju. Po dozbrojeniu się w odpowiednie okulary zobaczymy nie tylko Jowisza czy Saturna, ale również odległe obiekty z katalogu Messiera. Pamiętajmy jednak, że jest to sprzęt dość pokaźnych gabarytów (ok. półtora metra wysokości) oraz masy (25 kg), tak więc o przeznaczeniu raczej stacjonarnym. Jeżeli przeraża Was cena (ponad 1,5 tys zł), rozważcie nabycie używanego egzemplarza. Jest to dość popularny model, w związku z czym często można go spotkać na rynku wtórnym w cenie nawet dwukrotnie niższej niż sklepowa (oczywiście nadal mówimy o zadbanych egzemplarzach!).
Teleskop mniejszy, czyli mobilny
Dla osób z nieco mniejszym metrażem idealną propozycja będą nieco bardziej kompaktowe teleskopy, jak Sky-Watcher MAK 127. 127 mm średnicy oraz 1500 mm ogniskowej pozwolą cieszyć się przyzwoitym widokiem Księżyca, planet oraz mniejszych i jaśniejszych obiektów głębokiego nieba z katalogu Messiera). Podany tu model ze względu na swoje parametry nada się głównie do obserwacji Księżyca, planet Układu Słonecznego. Przy sprzyjających warunkach można będzie również zaobserwować jaśniejsze obiekty z katalogu Messiera. Ze względu na masę niecałych 15 kg świetnie nada się również na obserwacje plenerowe.
Alternatywa?
Równie dobrym wyborem w tej kategorii będzie teleskop achromatyczny, tzw. achromat. Jest to w zasadzie „luneta” składająca się z układu dwóch soczewek (co do pewnego stopnia pozwala skorygować aberrację chromatyczną). Teleskopy te zazwyczaj posiadają dość spore pole widzenia, przez co świetnie nadają się do obserwowania większych obiektów oraz pozwalają na start z astrofotografią. Nasza propozycja w tej kategorii to Sky-Watcher BK1025. Jest to bardzo przyzwoity wybór na początek, który na pewno nie znudzi się szybko.
Teleskop uniwersalny?
Nie ukrywamy, że wspomniane wyżej opcje mają ograniczony (co nie znaczy mały!) zakres zastosowań. Czy jednak istnieje teleskop, który równie dobrze sprawdzi się w obserwacjach zarówno bliskich i jasnych, jak i dalszych obiektów układu słonecznego? Istnieje pewna konstrukcja, która jest bardzo blisko takiej uniwersalności, tzw. układy Schmidta-Cassegraina. Są to konstrukcje łączące zarówno dużą aperturę, jak i ogniskową. Niestety ze względu na cenę (min. górne kilka tysięcy zł; najbardziej zaawansowane modele kosztują tyle co samochód!) ciężko nam z czystym sumieniem polecić taki teleskop początkującemu, nie są one również łatwo dostępne na rynku wtórnym. Warto jednak wiedzieć o ich istnieniu.
Podsumowanie
Jak widać, wybór pierwszego teleskopu nie musi być aż nadto skomplikowany. Mamy nadzieję, że ten krótki tekst pomoże Wam w tym.
A jakie są Wasze propozycje? Co było Waszym pierwszym teleskopem? Podzielcie się w komentarzach
